01.07 - 30.09.2012
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Άνδρος
Προσεγγίζοντας τον Σουρεαλισμό
01.07 - 30.09.2012
Το καλοκαίρι του 2012, το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή παρουσίασε στους χώρους του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο ένα θεματικό αφιέρωμα σε ένα από τα μεγαλύτερα, σημαντικότερα και ανατρεπτικότερα καλλιτεχνικά κινήματα του 20ού αιώνα.
Ο Σουρεαλισμός, ένα κίνημα διαμαρτυρίας και ανατροπής των μέχρι τότε «καλώς κειμένων» στον χώρο της τέχνης του έμμετρου λόγου πρωτίστως και των εικαστικών τεχνών συνακόλουθα, χωρίς να αποτελέσει σχολή αισθητικής, με κριτήρια και κυρίαρχη φροντίδα όχι πλέον το αισθητικά ωραίο αλλά το δραστικά πνευματικό, έθεσε στον πυρήνα του προβληματισμού και των επιδιώξεών του τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε «να αλλάξει την ζωή».
Με κυρίαρχο γενεσιουργό στοιχείο τον αυθορμητισμό και αυτοματισμό της γραφής, την παραδοξολογία, την δύναμη του ονείρου, της δημιουργικής φαντασίας και των δυνάμεων που βρίσκονται εγκλωβισμένες στην ψυχή, κατάφερε με ασυγκράτητη ορμή και σθένος να ανατρέψει καθιερωμένα εικονογραφικά σχήματα, ήθη και αρχές που προσδιόριζαν την πολιτισμική συμπεριφορά της μεταπολεμικής κοινωνίας.
Ευνόητο είναι ότι τόσο το ιδεολογικό εύρος όσο και ο εικονογραφικός πλούτος αυτού του μεγάλου ανατρεπτικού πρωτοποριακού κινήματος –και του λαοφιλέστερου μετά τον Ιμπρεσιονισμό, όπως αποδεικνύεται σήμερα-, θα ήταν αδύνατο να εξαντληθεί στα όρια ενός περιορισμένων δυνατοτήτων αφιερώματος. Όπως ο τίτλος του εμφατικά δήλωνε, σκοπός του ήταν να το προσεγγίσει και να μεταφέρει στον αποδέκτη το μήνυμα μιας τέχνης η οποία επειδή τόλμησε να ανοίξει νέους ορίζοντες, να βαδίσει σε αχαρτογράφητους δρόμους της ψυχής, μέσα από απαξιωτικούς αρχικά χλευασμούς, την απροσδιοριστία, την ρευστότητα, τις απολυταρχικές συμπεριφορές, τις πολιτικές διχογνωμίες και αποβολές ακόμα μελών, που συγκρότησαν την αρχική ομάδα, κατάφερε στην πορεία να βρει την δικαίωση και την αποδοχή από τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και να επηρεάσει ως έναν βαθμό την κοινωνική και πολιτισμική συμπεριφορά τους. Η δε ονομασία του «Σουρεαλισμός», «Υπερρεαλισμός», λέξη που συμτωματικά επινοήθηκε, έχει ξεφύγει πλέον από τους λογοτεχνικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους για να περάσει στην τρέχουσα καθομιλουμένη, ως όρος που εκφράζει το ανοίκειο και την όποια παραδοξότητα στην καθημερινότητά μας.
Μέσα από 100 περίπου εκθέματα –κολλάζ, ζωγραφικά έργα, γλυπτά, κατασκευές, χαρακτικά, φωτογραφίες- καθώς και αρχεία εξαιρετικού ενδιαφέροντος, οι επισκέπτες της έκθεσης είχαν την ευκαιρία να «προσεγγίσουν τον σουρεαλισμό», μέσα από έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών.
Το αφιέρωμα αποτελείτο από δύο σκέλη. Το πρώτο μέρος, το οποίο συνέθετε και τον κύριο άξονα του αφιερώματος, αναφερόταν στην ιστορική διάσταση του κινήματος με έργα είκοσι περίπου καλλιτεχνών και αρχειακό υλικό αυτών που το συγκρότησαν, αλλά και όσων στην πορεία προσεχώρησαν σ’ αυτό, ενώ στο δεύτερο μέρος γινόταν λογοτεχνική και εικαστική αναφορά στα ονόματα που συγκρότησαν τον ελληνικό Υπερρεαλισμό.
Παρουσιάστηκαν εκθέματα 30 σπουδαίων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών: Jean Arp (1886-1966), Hans Bellmer (1902-1975), Victor Brauner (1903-1966), André Breton (1896-1966), Giorgio de Chirico (1888-1978), Salvador Dalí (1904-1989), Paul Delvaux (1897-1994), Marcel Duchamp (1887-1968), Max Ernst (1891-1976), André Masson (1896-1987), Roberto Matta (1911-2002), Joan Miró (1893-1983), Méret Oppenheim (1913-1985), Wolfgang Paalen (1905-1959), Francis Picabia (1879-1953), Man Ray (1890-1976), Wifredo Lam (1902-1982), René Magritte (1898-1967), Mayo (1905-1990), Kurt Schwitters (1887-1948), Yves Tanguy (1900-1955), Dorothea Tanning (1910-2012), Marie Wilson (1922-2017), Νάνος Βαλαωρίτης (1921- ), Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985), Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996), Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975), Νικόλας Κάλας (1907-1988), Μάριος Πράσινος (1916-1985), Γεράσιμος Στέρης (1898-1987).
Έργα από την έκθεση
O κατάλογος της έκθεσης
Προσεγγίζοντας το Σουρεαλισμό
Κατάλογος έκθεσης 2012
-
Έτος κυκλοφορίας
2012
Συντελεστές
Στη γεωγραφία της τέχνης το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Χώρα της Άνδρου θα βρίσκεται αυτό το καλοκαίρι “πάνω και πέρα από την πραγματικότητα”. Αυτή η εξωπραγματική σύμβαση αφορά ένα από τα πιο σημαντικά και ανατρεπτικότερα καλλιτεχνικά κινήματα του 20ου αιώνα, τον Σουρεαλισμό. […]
[…] Αυτό το κίνημα που μετρά εννιά δεκαετίες ζωής σάρωσε το κατεστημένο της τέχνης αφήνοντας ένα δυνατό στίγμα αναγνωρίσιμο ακόμη και στο αμύητο κοινό. Από αύριο παρουσιάζεται μια γεωγραφία αυτού του κινήματος με έργα από τους πιο σημαντικούς εκφραστές του στο μουσείο που καθορίζει με τις εκθέσεις του το εικαστικό καλοκαίρι στην Ελλάδα, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στη Χώρα της Άνδρου.
[…] Η αναδρομή στο επαναστατικό κίνημα διαμαρτυρίας, φιλόδοξη για το εύρος του και εκ των πραγμάτων περιορισμένη σε ένα μικρό περιφερειακό μουσείο, διοργανώνεται σε μια χρονιά βαθιάς κρίσης και γι’ αυτό προσφέρεται ως μια ευκαιρία αναθεώρησης και απαναπροσδιορισμού αρχών και αξιών […]
Ποιος έχει άραγε την ανάγκη να επισκεφτεί μια έκθεση που ανατρέχει στην εξέλιξη ενός πολιτισμικού κινήματος, όταν στην πραγματικότητα δεν είμαστε παρά πειραματόζωα σε ένα καταπώς φαίνεται σουρεαλιστικό πείραμα; Αυτή είναι η ερώτηση που έρχεται αυτόματα στο νου καθώς διασχίζεις το κατώφλι του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Άνδρου του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή με σκοπό να απολαύσεις την ετήσια θερινή έκθεση του κομψού αυτού οργανισμού: ένα συναρπαστικό αφιέρωμα στον Σουρεαλισμό. […]
[…] Σε μια εποχή που η τολμηρή ματιά των υπερρεαλιστών μοιάζει πιο αναγακία από ποτέ, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην ΄Άνδρο ακολουθεί τα ίχνη τους από το Παρίσι μέχρι την Ελλάδα με το αφιέρωμα «Προσεγγίζοντας το σουρεαλισμό». […] Πασίγνωστοι εικαστικοί και λογοτέχνες αποκαλύπτουνται και αποκαλύπτουν μέσα από εκθέματα και σημαντικότατα αρχεία.
[…] Ένα ανατρεπτικό πάθος που είναι σήμερα πιο επιτακτικό όσο ποτέ και ανεξάντλητο σαν τα κύματα που βλέπουμε να σκάνε άφοβα πάνω στα βράχια λίγο πιο πέρα από το υπέροχο αυτό πολιτιστικό καταφύγιο της Άνδρου. Κάτι ήξερε ο Ανδρέας Εμπειρίκος «Σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένο δέρας της υπάρξεώς μας». Δε μένει παρά να τον ακολουθήσουμε σε μια κίνηση αρκούντως σουρεαλιστική.
[…] Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί έχει τόση σημασία η αναδρομή σε εκείνη την ταραγμένη και γόνιμη περίοδο που γέννησε αυτό το πρωτοποριακό κίνημα. Ιδιαίτερα σε μια εποχή κρίσης, αξίζει να κάνουε ένα ταξίδι στο κοντινό ή μακρινό παρελθόν, όταν οι καλλιτέχνες άλλαζαν τα δεδομένα. Η έκθεση της Άνδρου λειτουργεί αφυπνιστικά καθώς ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με ιστορικά ονόματα και τους πρωτεργάτες του κινήματος. […]
[…] Όπως διαπιστώνουμε το υλικό αυτό (της έκθεσης) όχι μόνο καταδεικνύει την ακύρωση των στεγανών μεταξύ έμμετρων και εικαστικού λόγου, αλλά συμβάλλει στην κατανόηση του ορμητικού όσο και πολυδιάστατου αυτού ρεύματος μέσα απ’ το βλέμμα του καιρού μας. Αποδεικνύοντας πως, σήμερα όσο ποτέ, η σουρεαλιστική οπτική επηρεάζει πέρα από τις καλλιτεχνικές εκφράσεις και την ίδια την ζωή. […]
Είναι ίσως ένα από τα πιο «νικηφόρα» μηνύματα στην ιστορία της Τέχνης δεδομένου ότι μέσα από απαξιωτικά σχόλια και χλευασμούς τόλμησε να αναζητήσει τις νύξεις δημιουργίας της στους αχαρτογράφητους δρόμους της ψυχής. Ο λόγος για το κίνημα του σουρεαλισμού που σφράγισε την εικαστική έκφραση του προηγούμενου αιώνα και που επιχειρείται να παρουσιαστεί σε μια μεγάλη έκθεση στην Άνδρο. […]
H έκθεση «Προσεγγίζοντας το Σουρεαλισμό», που εγκαινίασε το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου στις 30 Ιουνίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου, φέρνει στην καρδιά των Κυκλάδων το δημοφιλέστερο καλλιτεχνικό κίνημα, μετά τον ιμπρεσιονισμό. […]
