Νίκος Εγγονόπουλος

Με τα Χρώματα του Λόγου και τον Λόγο των Χρωμάτων

25.06 - 01.10.2017

Το καλοκαίρι του 2017, παρουσιάστηκε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο ένα αφιέρωμα στον διακεκριμένο ποιητή και ζωγράφο Νίκο Εγγονόπουλο (1907-1985).

Ο Νίκος Εγγονόπουλος έκανε έμβλημά του το απόφθεγμα του Οράτιου, Ut pictura poesis: «Όπως η ζωγραφική, η ποίηση» ή, πιο ελεύθερα: «Η ζωγραφική και η ποίηση πρέπει να βασίζονται στην ίδια αρχή». Υπήρξε ζωγράφος, υπήρξε ποιητής, υπήρξε επίσης καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Τρεις αλληλοσυμπληρούμενες διαδρομές –ο όρος καριέρα θα ήταν αδόκιμος εδώ– για έναν μόνο άνθρωπο, που τις ακολούθησε αδιάκοπα και ακούραστα επί σχεδόν πενήντα χρόνια. Τρεις δραστηριότητες διαχωρισμένες μεν μεταξύ τους, που ωστόσο εμπλουτίζονταν η μία από την άλλη χάρη σ’ έναν ισχυρό κοινό παρονομαστή: την τεράστια, ποικίλη και ακόρεστη, στην πάροδο του χρόνου, γενική παιδεία του Εγγονόπουλου.

Σκοπός του αφιερώματος αυτού ήταν να αναδείξει αυτήν την πολλαπλή δημιουργικότητα, αλλά και αυτό το αναμφισβήτητο ταλέντο που επέδειξε σε ότι καταπιάστηκε. Βέβαια, σε ένα μουσείο είναι αναπόφευκτο να κυριαρχήσει η πλευρά του ζωγράφου, χωρίς ωστόσο να επισκιάζεται η πλευρά του ποιητή, όπως και του καθηγητή. Υπάρχουν τόσα πολλά που μπορεί να πει κανείς για τον ρόλο του ζωγράφου και μόνο... Εκείνου του ζωγράφου που φοβάται τη μαύρη τρύπα όπως φοβάται ο συγγραφέας τη λευκή σελίδα, καθώς το περιγράφει πολύ καλά ο ίδιος:

«Ο ζωγράφος μεταχειρίζεται χρώματα και πινέλα, λάδι, νεύτι και άλλα. Ξέρει όμως ότι πίσω από το τελάρο του υπάρχει μία φοβερή, βαθειά μαύρη τρύπα. Παραμερίζει, με την τόλμη του ονείρου, το τελάρο και σκύβοντας μες στο σκοτεινό βάραθρο βλέπει μακρυά, πολύ μακρυά, κοντά στο βάθος, κάτι να φωσφορίζει αμυδρά. Στο συναμεταξύ πετούν –αθόρυβα– μαύρα πουλιά, φτερωτά ψάρια και φαντάσματα. Ξανάρχεται στο φως. Αναμεσίς σ’ αυτόν και στο τελάρο του βρίσκεται τώρα ένα θεριό. Αλλά και πάλι δε φοβάται»

Ποιος θα μπορούσε να εκφράσει καλύτερα τις αγωνίες του ποιητή, αν όχι ο ίδιος ο ζωγράφος;

Η έκθεση δομήθηκε σε επτά θεματικές ενότητες, που συναρθρώνονταν μεταξύ τους:

• Η πρώτη ενότητα αποτελούνταν από πίνακες θρησκευτικού ή μη χαρακτήρα, επηρεασμένους από τη βυζαντινή τέχνη και ιδιαίτερα από την τεχνική της αυγοτέμπερας πάνω σε ξύλο.
• Στην δεύτερη ενότητα κυριαρχούσε η γυναικεία μορφή, αυτή η απόλυτα αναγνωρίσιμη, αλλά και τόσο άπιαστη, τόσο αινιγματική, γυναίκα του Εγγονόπουλου, που διατρέχει το σύνολο του έργου του χωρίς να αποκαλύπτει τα μυστικά της.
• Τρίτη ενότητα, το ζευγάρι, αυτή η οντότητα με τα δύο κεφάλια, που τόσο αγαπούσε ο Εγγονόπουλος και αποτέλεσε τη βάση για πολλές και σημαντικές συνθέσεις του.
  
• Η ελληνική μυθολογία ήταν το θέμα της τέταρτης ενότητας, η οποία έδινε και την ευκαιρία στον επισκέπτη να αντιληφθεί την έκταση των γνώσεων του ζωγράφου και να εκτιμήσει καλύτερα την πολιτισμική μας κληρονομιά.
• Η έκτη ενότητα αφορούσε τους ιστορικούς ήρωες και τα καλλιτεχνικά πρότυπα που επηρέασαν τον Εγγονόπουλο, στους οποίους θέλησε να αφιερώσει μία ή περισσότερες συνθέσεις του.
  
• Η έβδομη ενότητα εστίαζε στο ενδιαφέρον του καλλιτέχνη για την αρχιτεκτονική και την ικανότητά του να αποδίδει τη γοητεία πολλών κατοικιών με το βλέμμα ενός ζωγράφου, γνώστη των λεπτομερειών της προοπτικής.
• Και τέλος, στην έβδομη ενότητα παρουσιάστηκε η δραστηριότητά του Νίκου Εγγονόπουλου ως δημιουργού κοστουμιών για το θέατρο.

Η κάθε πτυχή της έκθεσης πλαισιώθηκε από εμπεριστατωμένα κείμενα, τα οποία συνέγραψαν με γνώση άνθρωποι που γνωρίζουν εμβριθώς το έργο του Εγγονόπουλου, και εμπεριέχονται στον δίγλωσσο συνοδευτικό κατάλογο 290 σελίδων, όπου αναπαράγεται και το σύνολο των 110 έργων που εκτέθηκαν.