Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας
Ένας Συγχρονισμένος Αιώνιος
03.07 - 25.09.2011
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Άνδρος
Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας
Ένας Συγχρονισμένος Αιώνιος
03.07 - 25.09.2011
Το καλοκαίρι του 2011, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίαζας Γουλανδρή παρουσίασε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο ένα αφιέρωμα στον διαπρεπή -με την ευρύτερη αναγεννησιακή έννοια του όρου- λόγιο Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα (1906-1994), έναν από τους σημαντικότερους –κατά κοινή ομολογία- εκπροσώπους της γενιάς του ’30.
«[Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας] τόσο με την βεβαιότητα της αλήθειας του γεωμετρισμού της φύσης, όσο και την ελεγειακή χρωματική γοητεία της αιγαιοπελαγίτικης τοπιογραφίας οδήγησε τη ζωγραφική του εκεί όπου το ωραίο συγχωνεύεται με το πνευματικό. Με ερείσματα που εδραιώνονται στο «αιώνιο» της καταγωγής και της δικής του μακρινής παράδοσης, συγχρονίστηκε με την εποχή του κάνοντας επίκαιρο το παλιό», σημειώνει ο Διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, κος Κυριάκος Κουτσομάλλης, στο κείμενό του που δημοσιεύτηκε στην συνοδευτική έκδοση της έκθεσης.
Σκοπός του αφιερώματος ήταν αφενός να αναδείξει μέσα από επιλεγμένα έργα τις αρετές του εικαστικού σύμπαντος του καλλιτέχνη, τις επιρροές του από την χρωματική ευαισθησία του φωβισμού, την ρυθμική μουσικότητα του ορφισμού και τον αναλυτικό κυβισμό του Picasso και του Braque, (o οποίος άλλωστε ενδιάθετα προϋπήρχε ως προπαιδευτική γεωμετρική οπτική αντίληψη με επιδράσεις από την κλασική του παιδεία) και αφετέρου να ανιχνεύσει τον ευρηματικό τρόπο με τον οποίο ο καλλιτέχνης πετυχαίνει να συνταιριάξει και να ενσωματώσει τις ευρωπαϊκές αυτές επιρροές με την βοήθεια του ελληνικού φωτός στην ιδιομορφία του ελληνικού τοπίου.
Το αφιέρωμα-φόρος τιμής και μνήμης στον μεγάλο Έλληνα καλλιτέχνη ο οποίος όχι μόνο με το χρωστήρα του αλλά και με την οξυδερκή γραφίδα του συνέβαλε τα μέγιστα στη διάπλαση της σύγχρονης πολιτιστικής μας παράδοσης, συγκροτήθηκε από 100 περίπου εκθέματα -71 ζωγραφικά, 21 σχέδια και 12 γλυπτά- προερχόμενα από μουσεία, ιδρύματα αλλά και ιδιωτικές συλλογές.
Ο δίγλωσσος τόμος που πλαισίωσε την έκθεση περιλαμβάνει εισαγωγικό κείμενο του Κυριάκου Κουτσομάλλη, το μνημειώδες, μακροσκελές κείμενο που ο Οδυσσέας Ελύτης αφιέρωσε στον Χατζηκυριάκο-Γκίκα -αναδημοσιευμένο αυτούσιο-, καθώς και αποσπάσματα από επιλεγμένα κείμενα του ίδιου του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα.
Έργα από την έκθεση
O κατάλογος της έκθεσης
Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Ένας Συγχρονισμένος Αιώνιος
Κατάλογος έκθεσης 2011
-
Έτος κυκλοφορίας
2011
Συντελεστές
[…] Μια φυγή που δεν απογοητεύει ποτέ αλλά αντίθετα ανταμείβει, πλουτίζει με εντυπώσεις και συναισθήματα τον άνθρωπο, είναι ο δρόμος της τέχνης που προσφέρει υπέροχη θέα στη Φύση, στο τοπίο, στα πρόσωπα που πέρασαν, στις πόλεις που περπατήσαμε (…).Δεν περιμένουμε πολλά από αυτό το καλοκαίρι, αλλά αυτό το ταξίδι στην τέχνη της δημιουργίας του Ν.Χατζηκυριάκου-Γκίκα θα το κάνουμε […].
Το μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο ξαναζωντανεύει το «όραμα» του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα με μια έκθεση αφιερωμένη στον πολυσχιδή καλλιτέχνη που αποτύπωσε την ιδιομορφία μιας ελληνικότητας άρρηκτα συνδεδεμένης με τις κατακτήσεις της ευρωπαϊκής τέχνης. […]. Ο Ν.Χατζηκυριάκος-Γκίκας απέφυγε τον εύκολο φορμαλισμό, αλλά και τον εξίσου εύκολο λαϊκισμό, την περιγραφικότητα. Τις αρετές του εικαστικού του σύμπαντος επιχειρεί να αναδείξει η έκθεση του Μουσείου Γουλανδρή στην Άνδρο.
[…] Στους πίνακές του συναντήθηκαν τα επαναστατικά κινήματα της ευρωπαϊκής τέχνης με το ελληνικό τοπίο και το φως, το μοντέρνο με την παράδοση, ο ορατός μας κόσμος με το πνεύμα του. Όλα αυτά τα στοιχεία συγκρότησαν το έργο του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, που θεωρείται πλέον ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους με διεθνή απήχηση.
Η γνώριμη, αρχοντική ομορφιά του νησιού συναντά το έργο ενός δημιουργού που κατάφερε να ενώσει στην τέχνη του την αιγαιοπελαγίτικη τοπιογραφία, τους αρχαίους μύθους και την περιπλάνησή του στον κόσμο με τα πιο ρηξικέλευθα κινήματα της εποχής του.
Σε εποχή κρίσης οι προβληματισμοί περί ταυτότητας γίνονται το επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης. […]. «Αυτός είναι ο σκοπός και το τέρμα και ο στόχος για τα βέλη της φαρέτρας μου», έγραφε ο ίδιος. […] Αυτός ο αστός διανοούμενος που συνέβαλε τόσο στην διαμόρφωση της σύγχρονης πολιτιστικής ταυτότητας της Ελλάδας, μπορεί τελικά να μας εμφυσήσει ξανά μια νέα πνοή ζωής.
[…] Όμως στην περίπτωση του Χατζηκυριάκου-Γκίκα ταυτότητα ήταν η αέναη αναζήτησή του και η παντελής απουσία φόβου μπροστά στην εξερεύνηση του καινούριου. […]
[…] Διασχίζοντας τα καλντερίμια της Χώρας κατηφόρισα μέχρι το μουσείο και ήταν σαν να βρήκα σκιά κάτω από εκείνα τα τρελά «Πεύκα» - ανάμεσα στους μικρότερους σε όγκο πίνακες αλλά από τους πιο «ζωντανούς» και παιγνιώδεις. Έμεινα αρκετή ώρα μπροστά στην εμβληματική προσωπογραφία του πατέρα του, εντυπωσιάστηκα από τον τρόπο με τον οποίο ο Γκίκας μεταλαμπάδευσε την αυστηρότητα του κυβισμού στην απεικόνιση ηλιόφωτων μεσογειακών τοπίων και θαύμασα (όπως όλοι) τις «Στέγες», σημείο αναφοράς στο έργο του. Ο Πικάσο, ο Μπρακ, ο Ματίς, ο Μιρό…. όλοι «χορεύουν» κάπου μέσα στα έργα του. […]
