Wolfgang Paalen, Παρίσι
Acoris - The Surrealist Art Centre, Λονδίνο
Ιδιωτική συλλογή, από το 1971
Ματιές στον αιώνα, Άνδρος, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, 28 Ιουνίου-20 Σεπτεμβρίου 1998, σ. 104, εικ. σ. 105
Το 1937 ο Victor Brauner, δηκτικός σουρεαλιστής ζωγράφος, πρώην κομμουνιστής και Εβραίος, ετοιμάζεται να εγκαταλείψει το Βουκουρέστι με προορισμό το Παρίσι, για λόγους πολιτικής και καλλιτεχνικής ελευθερίας.
Ξέροντας ότι θα μπορέσει να πάρει μαζί του μόνο τα απολύτως αναγκαία, ο Brauner φιλοτεχνεί ελαιογραφίες πάνω σε πολύ μικρές δρύινες επιφάνειες διαστάσεων περίπου είκοσι εκατοστών. Δουλεύει τις συνθέσεις του σαν μινιατουρίστας, με ιδιαίτερα αναπτυγμένη αίσθηση λεπτομέρειας. Αλλά ούτε η σχολαστική επεξεργασία ούτε οι περιορισμένες διαστάσεις ούτε η χρήση μιας παλέτας απαλών αποχρώσεων μπορούν να συγκαλύψουν τα σύνθετα θέματα αυτών των έργων. Η ανθρώπινη μορφή, χαμένη τις περισσότερες φορές σε ένα σκηνικό αντάξιο ενός Giorgio de Chirico, είναι κακοποιημένη, πότε δύσμορφη πότε υβριδική, μισή άνθρωπος μισή μηχανή. Μάτια, στόματα, μύτες, φύλα, όλα διογκώνονται και προεξέχουν, μεταμορφώνοντας αυτά τα πλάσματα σε εξαρθρωμένα νευρόσπαστα, θλιβερά όσο και κωμικά.
Στην περίπτωση του Άνδρα σε εσωτερικό διακρίνουμε πάμπολλα δάνεια από τον κόσμο του κυνηγιού: το πλάσμα με το γκριζωπό χρώμα φέρει όπλο που χρησιμεύει σαν καπέλο, δερμάτινη μπότα και πράσινο παντελόνι ιδεώδες για καμουφλάζ. Όμως η σκιά που προβάλλει στο δάπεδο ανήκει σε άνδρα με κανονικότατες αναλογίες. Έτσι, ο τίτλος του έργου, που δεν θα μπορούσε να είναι πιο κλασικός, αποκτά μια αμφισημία που ταιριάζει απολύτως στον Brauner και στην αποχαλινωμένη φαντασία του.
Από τα πρώτα του κιόλας βήματα, ο σουρεαλισμός του Brauner θέλει να είναι ασυμβίβαστος. Οπλίζοντας το πινέλο του με εκπληκτική δεξιοτεχνία, ασκεί κριτική στην κοινωνία στην οποία ζει, στην ανθρωπότητα που είναι έτοιμη να κυλήσει ξανά στη φρίκη, στο ρόλο της φαντασίας ως μέσου για να εξορκίζεται η αγωνία, όλα αυτά με τραχύ μαύρο χιούμορ, απόλυτα λογικό και μεταφυσικό μαζί.
Ο Άνδρας σε εσωτερικό πιθανότατα ζωγραφίστηκε ως φόρος τιμής στον αυστριακής καταγωγής ζωγράφο Wolfgang Paalen, ο οποίος επίσης προσέγγισε το περιβάλλον των σουρεαλιστών στο Παρίσι την ίδια περίοδο με τον Brauner. Τον ισχυρισμό υποστηρίζει το έργο που κοσμεί τον τοίχο πίσω από τον άνδρα. Η συνύπαρξη Σελήνης και Ήλιου, οι φλόγες που αναδύονται από το ονειρικό τοπίο, η ανθρωπόμορφη φιγούρα που θυμίζει επίσης λουλούδι, μοιάζουν με δάνεια από τον Αυστριακό ζωγράφο. Παρ’ ότι το στυλ των δύο ζωγράφων είναι πολύ διαφορετικό, αμφότεροι εκφράζουν τα ίδια ενδιαφέροντα και τις ίδιες αγωνίες.
