Ανώνυμη πώληση, Christie’s, Λονδίνο, 24 Ιουνίου 1993, αρ. 71
Ιδιωτική συλλογή, από το 1993
Ματιές στον αιώνα, Άνδρος, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, 28 Ιουνίου-20 Σεπτεμβρίου 1998, σσ. 136-137, εικ. σ. 137
Christina Bischofberger, Jean Tinguely: Catalogue raisonné Sculptures and Reliefs, Κύσναχτ (Ελβετία), Galerie Bruno Bischofberger, 2005, τόμ. 3, αρ. 899, σ. 175
Ο Tinguely και η Saint Phalle γνωρίζονται το 1955. Βλέποντας ότι ο Tinguely χειρίζεται επιδέξια τη συγκόλληση σιδήρου, η Saint Phalle του ζητά να τη βοηθήσει στην κατασκευή του μεταλλικού σκελετού του πρώτου γλυπτού της. Από το 1960 η συνεργασία τους παίρνει τρεις διαφορετικές μορφές. υποστηρίζουν ο ένας την άλλη, συμμετέχουν σε συλλογικές δράσεις με άλλους καλλιτέχνες ή συλλαμβάνουν και υλοποιούν μαζί ένα έργο, με τον καθένα να εκφράζει το δικό του στυλ. Όπως λέει η Saint Phalle: «Τα γλυπτά μου απεικονίζουν τον κόσμο της γυναίκας, διευρυμένο, την τρέλα της ανόδου των γυναικών, τη γυναίκα στην εξουσία. Και απέναντι, υπάρχουν οι επιθετικές, απειλητικές μηχανές του Tinguely, που αντιπροσωπεύουν τον κόσμο του άνδρα. Αυτό αναπαριστά επίσης τη νύχτα ενάντια στην ημέρα, τα μυθολογικά στοιχεία, τα όνειρα, τις φιλοδοξίες του ανθρώπου απέναντι στις μηχανές». Αναμφίβολα η Niki χρειάζεται τον Jean, χρειάζεται τις τεχνικές γνώσεις του, καθώς και την ευεργετική μα συγχρόνως αδιάλλακτη υποστήριξή του. Ακόμη και όταν παίρνουν διαφορετικούς συναισθηματικούς δρόμους, ο Jean είναι πάντα εκεί για να «σταθεροποιεί» τα έργα της Niki, να τους παρέχει το στήριγμα που μπορεί να αντέξει το βάρος της εκκεντρικότητάς τους.
Το 1979 η Saint Phalle καταπιάνεται με ένα μακροχρόνιο σχέδιο: να δημιουργήσει έναν κήπο αναμειγνύοντας φύση και γλυπτά σε μια μεγάλη έκταση στην Τοσκάνη. Στο πλαίσιο αυτής της εργασίας φτιάχνει το γλυπτό της θεάς Αθηνάς με το άρμα της και ζητά από τον Tinguely να βοηθήσει στην εκτέλεση. Η συνεργασία τους γεννά το έργο που παρουσιάζεται εδώ και φέρει τις υπογραφές αμφότερων των καλλιτεχνών. Στα χέρια της Saint Phalle η Αθηνά δείχνει βέβαια κατακτητική, με δόρυ υπερήφανα υψωμένο και πλούσιες καμπύλες επιδέξια τονισμένες με χαρούμενα, ζωηρά χρώματα. Το άρμα της όμως δεν είναι αστραφτερό. Κατασκευασμένο από τον Tinguely, γίνεται μια μηχανή άχρηστη, όπως ο ίδιος τη χαρακτηρίζει, και κατά συνέπεια εντελώς ελεύθερη, φτιαγμένη με σκουριασμένα υλικά, φανερά μεταχειρισμένα. Παρ’ όλα αυτά, το πάντρεμα του αισθησιακού με το μηχανικό, του μυθικού με το πρακτικό, του φαινομενικά πολυτελούς με το φαινομενικά φτωχό καθιστούν την Αθηνά Παλλάδα ή Το άρμα έργο γεμάτο ποιητικότητα, χιούμορ και σοφία. Η χρήση του διαζευκτικού στον τίτλο δείχνει πόσο ισόρροποι είναι οι ρόλοι μεταξύ των δύο δημιουργών, καθώς και ότι τα έργα τους, από τη στιγμή που ενώνονται, κατορθώνουν να δώσουν ένα σύνολο απαράμιλλης δύναμης και πρωτοτυπίας.
.
