Jos Hessel, Παρίσι
Sacha Guitry, Παρίσι
Galerie André Weil, Παρίσι
Ιδιωτική συλλογή, από το 1957
Cézanne, Παρίσι, Galerie Pigalle, Δεκέμβριος 1929, αρ. 17, εικ.
Collection Sacha Guitry, Exposition faite au bénéfice des œuvres charitables de la Société des Auteurs et Compositeurs Dramatiques, Παρίσι, 1952
Cézanne, Νέα Υόρκη, Wildenstein & Co., 5 Νοεμβρίου-5 Δεκεμβρίου 1959, αρ. 28
Paintings from Private Collections (Summer Loan Exhibition), Νέα Υόρκη, The Metropolitan Museum of Art, 1962, αρ. 7
Paul Cézanne, Peintures, Aquarelles, Dessins, Βασιλεία, Galerie Beyeler, Ιούνιος-Σεπτέμβριος 1983, αρ. 19
De Cézanne à Picasso dans les collections romandes, Λωζάνη, Fondation de l’Hermitage, 15 Ιουνίου-20 Οκτωβρίου 1985, αρ. 1, σ. 137, εικ.
Κλασικοί της μοντέρνας τέχνης, Άνδρος, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, 27 Ιουνίου-19 Σεπτεμβρίου 1999, σσ. 46-49, εικ. σ. 47
Cézanne and Modernism, Βασιλεία, Fondation Beyeler, 10 Οκτωβρίου 1999-9 Ιανουαρίου 2000, εικ. σ. 7
Cézanne, λεύκωμα σε 100 αντίτυπα με λιθογραφία του έργου από τον Édouard Vuillard, Παρίσι, Galerie Bernheim-Jeune, Ιανουάριος 1914
Gustave Coquiot, Paul Cézanne, Παρίσι, 1919, αρ. 19, εικ. σ. 240
Joachim Gasquet, «Aus dem Leben Cézannes», Kunst und Künstler, 1929, σ. 276, εικ.
Georges Charensol, «Cézanne à la Galerie Pigalle», Art Vivant, τόμ. 6, τ. 124, 15 Φεβρουαρίου 1930, σ. 183, εικ.
Joachim Gasquet, Cézanne, Βερολίνο, Cassirer, 1930, προμετωπίδα Eugenio d’Ors, Paul Cézanne, Παρίσι, Chroniques du Jour, 1930, αρ. 3
Fritz Neugass, Deutsche Kunst und Dekoration, Δεκέμβριος 1931, σ. 140, εικ.
Lionello Venturi, Cézanne, Son Art - Son Œuvre, Παρίσι, Paul Rosenberg, 1936, αρ. 517
Sacha Guitry, 18, Avenue Élisée-Reclus, Παρίσι, 1952, σ. 111, εικ.
Theodore Reff, «A New Exhibition of Cézanne», Burlington Magazine, τόμ. 102, τ. 684, Μάρτιος 1960, σ. 118
Pascal Bonafoux, Les Impressionnistes: Portraits et Confidences, Γενεύη, 1986, σ. 159, εικ.
John Rewald, Walter Feilchenfeldt και Jayne Warman, The Paintings of Paul Cézanne. A Catalogue Raisonné, Λονδίνο και Νέα Υόρκη, 1996, αρ. 535
Είτε πρόκειται για προσωπογραφίες είτε για τοπία, ο Paul Cézanne φαίνεται να προσεγγίζει το θέμα του με τον ίδιο τρόπο, με σπάνια απλότητα και υποκειμενικότητα, ιδιαιτερότητες που θα τον αναδείξουν σε έναν από τους βασικούς προδρόμους της μοντέρνας τέχνης, αυτόν που ο Picasso θα χαρακτηρίσει ως «δάσκαλο όλων μας».
Η αυτοαπεικόνιση κατέχει ιδιαίτερη θέση στις θεματικές επιλογές του Cézanne. Ο ισχυρισμός ότι περιορίστηκε σε αυτή την άσκηση από συστολή, έλλειψη κοινωνικότητας, ακόμη και αδυναμία να βρίσκει άλλα μοντέλα, μοιάζει υπερβολικός. Η επιλογή της αυτοαπεικόνισης δεν μπορεί να είναι τόσο επιπόλαιη. Προϋποθέτει, και επιβάλλει, ενδοσκόπηση τέτοια που προφανώς αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο ο δημιουργός προσλαμβάνει τον εαυτό του, όχι μόνο εξωτερικά και ψυχολογικά, αλλά και καλλιτεχνικά. Έχει γραφτεί ότι ο μαιτρ «ζωγράφιζε πρόσωπα σαν να ήταν μήλα, χωρίς να τα κολακεύει καθόλου», κάτι που ισχύει απολύτως και για τα δικά του πορτραίτα, και ότι «αν υπήρξε ποτέ ζωγράφος που επιχείρησε να βγάλει από την κρυψώνα τους, πίσω απ’ τα μάτια ενός ατόμου, τις εξαιρετικές ή μέτριες σκέψεις του, αυτός δεν είναι άλλος από τον Cézanne».
Η Προσωπογραφία του καλλιτέχνη ενώ κοιτάζει πάνω από τον ώμο του είναι αναμφίβολα εντυπωσιακή. Ζωγραφισμένη επάνω σε μικρή επιφάνεια, επικεντρώνεται στο πρόσωπο, που επί της ουσίας έχει αποδοθεί στο πραγματικό του μέγεθος και κυριολεκτικά δεσπόζει στη σύνθεση. Τίποτε δεν παρεμβάλλεται στην απευθείας σχέση που θα έχει αυτός ο άνδρας, παρά την άβολη πόζα του, με το θεατή που θα σταθεί μπροστά του. Ο Cézanne αποφεύγει να παρουσιάσει τον εαυτό του ως ζωγράφο σε ώρα εργασίας, με την παλέτα στο χέρι. Τον περιγράφει έτσι όπως είναι, με την πρόδηλη θέληση να μην προσθέσει κανένα στόλισμα, κανένα καλλωπιστικό στοιχείο. Κατ’ αυτό τον τρόπο, με την επιδέξια επεξεργασία των τόνων που χρησιμοποιεί, υπογραμμίζει την κοκκινωπή χροιά της μύτης, του μάγουλου και του αυτιού, τους γκριζαρισμένους κροτάφους και την γκριζαρισμένη γενειάδα, την ήδη προχωρημένη φαλάκρα.
Σαστίζει κανείς όταν διαπιστώνει ότι η γκάμα των χρωμάτων που συνθέτει το έργο, και εκ πρώτης όψεως δείχνει εξαιρετικά περιορισμένη, στην πραγματικότητα αποδεικνύεται απρόσμενα πλούσια. Ο ζωγράφος έχει ρυθμίσει με σπάνια ακρίβεια το φως που φωτίζει το μέτωπό του. Οι πινελιές που συνθέτουν τη σάρκα είναι τόσο λεπτές, που γίνονται αδιόρατες. Από την άλλη, το σακάκι και η γενειάδα είναι δουλεμένα με τρόπο πιο κλασικό για τον καλλιτέχνη, με πιο πλατιές και στρωτές πινελιές. Τα περιγράμματα είναι σχεδιασμένα με σίγουρο χέρι και επιτρέπουν στο μοντέλο να αποσπαστεί από το μονόχρωμο φόντο, η ουδετερότητα του οποίου τονίζει ακόμη περισσότερο τη δύναμη του βλέμματος.
Ο χαρακτηρισμός της συγκεκριμένης αυτοπροσωπογραφίας ως αριστουργήματος δικαιώνεται από το αντίγραφο με μολύβι που έφτιαξε ο Alberto Giacometti το 1937, εκφράζοντας έτσι το θαυμασμό του για τη μοναδική ικανότητα του προγενεστέρου του στο σχέδιο.
.
