G. David Thompson Gallery, Πίτσμπουργκ
Alexander Iolas Gallery, Νέα Υόρκη
Galerie Beyeler, Βασιλεία
Panza di Biumo, Μιλάνο
Galerie Tarica, Παρίσι
Ιδιωτική συλλογή, από το 1966
Jean Fautrier 1921-1963, Μπέργκεν, Kunstforening, 22 Φεβρουαρίου-10 Μαρτίου 1963, Όσλο, Kunstnernes Hus, 23 Μαρτίου-15 Απριλίου 1963, αρ. 19
Jean Fautrier Mälningar 1921-1963, Στοκχόλμη, Moderna Museet και Γκέτεμποργκ, Konstförening-Konsthallen, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1963, αρ. 19
Jean Fautrier Rétrospective, Παρίσι, Musée d’Art Moderne, Απρίλιος-Μάιος 1964, αρ. 35
Ματιές στον αιώνα, Άνδρος, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, 28 Ιουνίου-20 Σεπτεμβρίου 1998, σσ. 82-83, εικ. σ. 83
Palma Bucarelli, Jean Fautrier: Pictura e materia, Βερόνα, Mondadori, 1960, αρ. 169, σ. 318, εικ.
Frances Morris, “Germaine Richier (1902-1959)”, στο Paris Post-War: Art and Existentialism 1945-55, κατ. έκθ., Λονδίνο, The Tate Gallery, 9 Ιουνίου-5 Σεπτεμβρίου 1993, σσ. 89-90
Τον Ιανουάριο του 1943 ο Jean Fautrier συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο ως ύποπτος για αντιστασιακή δράση. Όταν αφήνεται ελεύθερος, βρίσκει καταφύγιο σε μια ψυχιατρική κλινική δέκα χιλιόμετρα νότια του Παρισιού. Ο διευθυντής της παραχωρεί στον Fautrier έναν ιδιωτικό χώρο που τον μετατρέπει σε ατελιέ. Όμως η κλινική βρίσκεται κοντά στις φυλακές του Φρεν και τις νύχτες ο καλλιτέχνης ακούει πυροβολισμούς και κραυγές από τα γύρω δάση: πρόκειται για εκτελέσεις αντιστασιακών ή άλλων φυλακισμένων από τους ναζί. Έτσι αρχίζει να ζωγραφίζει μια σειρά πορτραίτων την οποία θα ονομάσει Κεφάλια ομήρων.
Τα Κεφάλια ομήρων εγκαινιάζουν μια τέχνη μεταξύ παραστατικής και αφηρημένης ζωγραφικής, ανοίγοντας έτσι το δρόμο στο κίνημα της άμορφης τέχνης. Με τη βοήθεια της φαντασίας που απαιτεί ο αινιγματικός τίτλος τους, αναγνωρίζουμε σε αυτά πότε ένα μάτι ή ένα στόμα, πότε μια μύτη ανφάς ή προφίλ. Αναδυόμενα από μια σύνθεση ηθελημένα μουντή, σχεδόν γεώδη, τα άσπρα πρόσωπα θυμίζουν σάβανα. Ο Fautrier για πρώτη φορά χρησιμοποιεί την τεχνική haute pâte (ανάγλυφο): δουλεύει σε χαρτί που ακολούθως το κολλάει σε καμβά, πάνω στον οποίο απλώνει με σπάτουλα μια παχιά επικάλυψη από κόλλα και κιμωλία. Το αργιλώδες κράμα αποτίθεται με διαδοχικές πινελιές, θυμίζοντας τόσο την ανώμαλη επιφάνεια ελαιογραφίας με παχιές στρώσεις χρώματος όσο και την τεχνική της τοιχογραφίας, η οποία επιβάλλει γρήγορη και αυθόρμητη δουλειά, τέλος δε τη διακριτική εισαγωγή μιας τρίτης διάστασης, ορατής μέχρι τότε στα ανάγλυφα.
Η σειρά των Κεφαλιών αντιπροσωπεύει τη βούληση του Fautrier να μιλήσει για τα χρόνια του πολέμου, να καταθέσει τη μαρτυρία του, να ελαφρύνει τη συνείδησή του μετά την απελευθέρωση. Πάντως, στη δημιουργική του εξέλιξη δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια ενσυνείδητα στρατευμένη προσέγγιση. Αυτό που τον στοίχειωνε, σε σημείο να φαντάζεται τα πρόσωπα των κρατουμένων, ήταν οι κραυγές τους, έτσι όπως έφταναν σε εκείνον από μακριά, σαν να έβγαιναν από εφιάλτη.
Στο Κεφάλι ομήρου, αρ. 17 το εικονιζόμενο πρόσωπο είναι από τα πιο αφηρημένα της σειράς: δεν υπάρχουν αυτιά, μάτια, μύτη. Μόνο μία γραμμή που υποδηλώνει το στόμα, μια «νεύρωση», σύμφωνα με τα λόγια του André Malraux. Και μία μακριά κάθετη ουλή που ξεκινά από το μέτωπο, ανάμεσα στο κοκκινωπό και στο καφετί. Το πλάσμα που κρύβεται πίσω από αυτό τον υπαινικτικό ανθρωπομορφισμό υπέφερε αναμφίβολα πολύ. Και η βουβή κραυγή του δείχνει τόσο ρεαλιστική, που γίνεται ακόμη πιο σπαρακτική.
O Jean Fautrier γεννήθηκε το 1898 στο Παρίσι και πέθανε το 1964. Είναι από τους σημαντικότερους αντιπροσώπους του κινήματος Art Informel, που άνθισε στη Γαλλία. Και στη συνέχεια σε ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη, από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά.
