Η Πασιέντσα του Georges Braque χαρακτηρίζεται ως το «αριστούργημα» του ζωγράφου για την περίοδο που αντιστοιχεί στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Φιλοτεχνημένη το 1942, είναι προϊόν των ατελείωτων μηνών της ηθελημένης απομόνωσης του καλλιτέχνη στο ατελιέ του στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Αποπνέει, όπως και η υπόλοιπη παραγωγή της ίδιας περιόδου, μια αίσθηση κλειστού χώρου, πνιγηρής ατμόσφαιρας, ασφυκτικής αγωνίας. Καμία πηγή φυσικού φωτός δεν είναι ορατή. Η σύνθεση, οργανωμένη σε γραμμές κάθετες και γωνιώδεις, είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Τα έντονα χρώματα τονίζουν την αίσθηση σύγχυσης και απομόνωσης.
Η γυναίκα του έργου, μόνη, καθισμένη μπροστά σ’ ένα στενό τραπέζι, πάνω στο οποίο είναι απλωμένα κάποια τραπουλόχαρτα, μοιάζει να διασκεδάζει την πλήξη της ρίχνοντας μια πασιέντσα. Τα πάντα στη στάση της υπογραμμίζουν την απόλυτη μοναξιά της. Η φιγούρα της αποτελείται από δύο σιλουέτες που ενώνονται, όπως οι δύο όψεις ενός νομίσματος, το ζωγραφισμένο ανφάς και έντονα φωτισμένο μέρος του προσώπου βυθισμένο στην ονειροπόληση και στην αναμονή, ενώ το προφίλ, στη σκιά, ακόμη πιο εναγώνιο. Τούτη τη γυναικεία μορφή δεν πρέπει να την ερμηνεύσουμε αποκλειστικά σε συνάρτηση με το φύλο της. Αποτελεί επίσης αλληγορία του ίδιου του ζωγράφου, ο οποίος μεταφέρει στα χαρακτηριστικά της τις δικές του αγωνίες. Κάποιοι μάλιστα κάνουν λόγο για «αυτοπροσωπογραφία», υπόθεση που ενισχύει η διχρωμία της υπογραφής του ζωγράφου, κάτω αριστερά, η οποία απηχεί το δυϊσμό της γυναίκας.
Λέει ο Braque: «Δεν θα μπορούσα ποτέ να αναπαραστήσω μια γυναίκα με όλο το φυσικό κάλλος της. Δεν έχω την ικανότητα. Κανείς δεν την έχει. […] Επομένως, […] δημιουργώ ένα καινούριο είδος κάλλους και μέσα από αυτό το κάλλος ερμηνεύω την αντικειμενική μου εντύπωση. Η φύση […] υπαινίσσεται τη συγκίνηση, κι εγώ μεταφράζω αυτή τη συγκίνηση σε τέχνη. Θέλω να εκθέτω το Απόλυτο, όχι μόνο μια ψεύτικη γυναίκα». Η γυναίκα λοιπόν του έργου δεν θυμίζει κανένα συγκεκριμένο πρόσωπο, μπροστά μας έχουμε όχι μία, αλλά τη Γυναίκα.
Όλη η σύνθεση του φόντου, των επίπλων και των άλλων αντικειμένων φαίνεται σαν αίνιγμα. Η απουσία σημείων αναφοράς εξηγεί έως ένα βαθμό τη μεγάλη πολυπλοκότητα στη σύνθεση. Την αίσθηση μυστηρίου έρχεται να συμπληρώσει ο χρωματικός πλούτος της παλέτας, τονισμένος επιπλέον από τις λευκές γραμμές που οριοθετούν τα περιγράμματα.
Στο έργο του Braque, συνολικά, τα πιο κοινά αντικείμενα υφίστανται πρωτοφανείς μεταμορφώσεις. Πόση ευχαρίστηση αισθάνεται ο θεατής παρατηρώντας τη μεταβολή που έχουν υποστεί η κίτρινη καρέκλα με τη σκακιέρα επάνω της, το στρωμένο με κόκκινο τραπεζομάντιλο τραπέζι, η ταπετσαρία στον τοίχο, που εδώ γίνεται γαλάζια! Επομένως, δεν είναι ανάγκη να ποικίλλει κανείς τις θεματικές του προκειμένου να αναδημιουργείται αενάως. Η σκακιέρα, το μπουκάλι με το επώνυμο ποτό, τα τραπουλόχαρτα, όλα είναι στοιχεία που επανέρχονται στη ζωγραφική του Braque από τα πρώτα του βήματα στον κυβισμό. Αυτό που τα κάνει τόσο ενδιαφέροντα, τόσο ζωντανά σχεδόν, είναι ο διαρκής μετασχηματισμός τους.
Galerie Maeght, Παρίσι
Sam Jaffé, Μπέβερλυ Χιλς
Daniel Varenne, Γενεύη
Ιδιωτική συλλογή, από το 1967
Salon d’Automne, Παρίσι, 25 Σεπτεμβρίου-31 Οκτωβρίου 1943, αρ. 1777
Georges Braque, Άμστερνταμ, Stedelijk Museum, 20 Οκτωβρίου-12 Νοεμβρίου 1945, αρ. 9
Braque and Rouault, Λονδίνο, The Tate Gallery, 11 Απριλίου-22 Μαΐου 1946, αρ. 10
Georges Braque, Wassily Kandinsky, Pablo Picasso, Ζυρίχη, Kunsthaus, 21 Σεπτεμβρίου-20 Οκτωβρίου 1946, αρ. 16
Braque, Παρίσι, Galerie Maeght, 30 Μαΐου-30 Ιουνίου 1947, αρ. 18
Exposition de peintures et sculptures contemporaines, Αβινιόν, Palais des Papes, 27 Ιουνίου-30 Σεπτεμβρίου 1947, αρ. 22
Georges Braque, Φράιμπουργκ, Paulussaal, 1948, αρ. 23.
XXIV Biennale, Βενετία, Salle Braque, αρ. 6, εικ. 68
Homage to Georges Braque, Σινσινάτι, Contemporary Arts Center, 21 Σεπτεμβρίου-22 Οκτωβρίου 1962
Georges Braque, Παρίσι, Orangerie des Tuileries, 16 Οκτωβρίου 1973-14 Ιανουαρίου 1974, αρ. 105, εικ. σ. 138
Jean Paulhan à travers sespeintres, Παρίσι, Grand Palais, 2 Φεβρουαρίου-15 Απριλίου 1974, αρ. 470, εικ. σ. 209
Braque, Σαιν-Πωλ-ντε-Βανς, Fondation Maeght, 5 Ιουλίου-30 Σεπτεμβρίου 1980, αρ. 105, εικ.
Georges Braque en Europe, Μπορντώ, Galerie des Beaux-Arts, 14 Μαΐου-1 Σεπτεμβρίου 1982, Στρασβούργο, Musée d’art Moderne, 11 Σεπτεμβρίου-28 Νοεμβρίου 1982, αρ. 61, εικ. σ. 195
Georges Braque, Μόναχο, Kunsthalle, 4 Μαρτίου-15 Μαΐου 1988, αρ. 53
Braque, Μαρτινύ, Fondation Gianadda, 13 Ιουνίου-8 Νοεμβρίου 1992, αρ. 52
Georges Braque, Rétrospective, Σαιν-Πωλ-ντε-Βανς, Fondation Maeght, 5 Ιουλίου-15 Οκτωβρίου 1994, αρ. 87, σ. 184, εικ. σ. 185
Κλασικοί της μοντέρνας τέχνης, Άνδρος, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, 27 Ιουνίου-19 Σεπτεμβρίου 1999, σσ. 108-111, εικ. σ. 109
Georges Braque, Μαδρίτη, Museo Thyssen-Bornemisza, 5 Φεβρουαρίου-19 Μαΐου 2002
Georges Braque. Κανόνας και συγκίνηση, Άνδρος, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, 29 Ιουνίου-28 Σεπτεμβρίου 2003, αρ. 23, εικ.
Stanislas Fumet, Braque, Παρίσι, Braun, Λονδίνο και Νέα Υόρκη, Mulhouse, 1945, εικ. 16
Jean Paulhan, Braque le patron, Γενεύη και Παρίσι, Trois Collines, 1946, εικ. σ. 35
Francis Ponge, Braque le reconciliateur, Γενεύη, Skira, 1947, εικ. 10
«Braque», Derrière le miroir, ειδικό τεύχος, κατάλογος έκθεσης της Galerie Maeght, Παρίσι, 1947
Jean Grénier, Braque. Peintures 1908-1947, Παρίσι, Chêne, 1948, εικ. VII
Stanislas Fumet, Georges Limbour και Georges Ribemont-Dessaignes, Le Point, τόμ. XLVI, Οκτώβριος 1953, εικ. 8-9
Maurice Gieure, G. Braque, Παρίσι, Tisné, 1956, εικ. 105
John Rusell, Georges Braque, Λονδίνο και Νέα Υόρκη, Phaidon, 1959, σ. 30
Nicole S. Mangin, Catalogue de l’Œuvre de Georges Braque. Peintures 1942-1947, Παρίσι, Maeght, 1960, αρ. 1
Jean Leymarie, Braque, Γενεύη, Skira, 1961, εικ. σ. 92
«Homage to Georges Braque», Art International, τόμ. IV, τ. 9, 1962, εικ. σ. 43
Stanislas Fumet, Georges Braque, Λονδίνο, Thames and Hudson, 1968, εικ. 12
Georges Braque, Henri Laurens, κατάλογος έκθεσης, Χούμλεμπεκ (Δανία), Louisiana Museum of Modern Art, 1969, αρ. 244
Raymond Cogniat, Braque, Παρίσι, Flammarion, 1970, εικ. σ. 41
Nadine Pouillon, Le Musée personnel, Παρίσι, 1970, εικ. 10
Christian Brunet, Braque et l’Espace, Παρίσι, Klincksieck, 1971, σσ. 87, 127, 156, 157
Marco Valsecchi και Massimo Carrà, L’Opera completa di Braque, dalla scomposizione cubista al recupero dell’oggetto, 1908-1929, Μιλάνο, Rizzoli, 1971, εικ. 448
Raymond Cogniat, G. Braque, Παρίσι, Nouvelles Éditions Françaises, 1976, σσ. 46-48, εικ. 41
Bernard Zurcher, Braque vie et œuvre, Παρίσι, Nathan, 1988, εικ. 181
«Braque», Connaissance des Arts, ειδικό τεύχος, 1992, εικ. σ. 9
Brigitte Leal, Gary Tinterow και Alison de Lima Greene, Georges Braque 1882-1963, κατάλογος έκθεσης, Παρίσι, Galeries nationales du Grand Palais, 2013, σσ. 183, 285
