Alberto Giacometti (1901 - 1966)

Το 1955 ο Alberto Giacometti συνδέεται φιλικά με τον Isaku Yanaihara, Ιάπωνα καθηγητή φιλοσοφίας, ο οποίος βρίσκεται στο Παρίσι. Από την πρώτη στιγμή οι δύο άνδρες επικοινωνούν άριστα και μοιράζονται πολλά ενδιαφέροντα, όπως τη γαλλική λογοτεχνία και τη φιλοσοφία, ειδικά τον υπαρξισμό. Την επόμενη χρονιά ο ζωγράφος προτείνει στον Yanaihara να φιλοτεχνήσει την προσωπογραφία του, κι εκείνος δέχεται.

Οι συναντήσεις για ποζάρισμα, που θα διαρκούσε μόλις μερικές εβδομάδες, παρατείνονται για πολλούς μήνες. Ο Giacometti φαίνεται ότι δεν καταλήγει πουθενά. Δεν καταφέρνει να αποδώσει στο πορτραίτο του φίλου του αυτό που θέλει να δει και βυθίζεται σε μια συνολική αμφισβήτηση. Επιπλέον, το γεγονός ότι η Annette, σύζυγος του Giacometti, και ο Yanaihara γίνονται εραστές ενδεχομένως συμβάλλει στη σύγχυσή του. Όταν ο Yanaihara ανακοινώνει στον Giacometti ότι είναι ανάγκη να επιστρέψει στην Ιαπωνία, ο καλλιτέχνης του ζητά να επιστρέψει το συντομότερο για να ξαναρχίσει να ποζάρει. Ο καθηγητής φιλοσοφίας θα ταξιδέψει στη Γαλλία τέσσερις φορές, ώσπου η τριγωνική σχέση με το ζωγράφο και τη σύζυγό του οδηγείται σε ρήξη. Ωστόσο, η συνεργασία τους δίνει καρπούς: σχεδόν δώδεκα πίνακες και ένα γλυπτό.

Εκ πρώτης όψεως, τα πορτραίτα του Yanaihara λίγο διαφέρουν μεταξύ τους. Σε όλα απεικονίζεται με ουδέτερη έκφραση στο πρόσωπο, καθιστός, με τα χέρια σταυρωμένα, σε μετωπική στάση, στο κέντρο μιας σύνθεσης όπου δεσπόζει το γκρι χρώμα. Μόνο το καδράρισμα αλλάζει σε κάθε εκδοχή, ανάλογα με το αν κόβεται στο θώρακα ή στη μέση. Αυτή η χρωματική κυριαρχία δεν είναι δυσάρεστη για το θεατή. Όπως οι γλυπτές φιγούρες του Giacometti, με κοινό χαρακτηριστικό την ίδια νηματοειδή σιλουέτα, έτσι το γκρι, ελαφρά χρωματισμένο με καφέ ή μαύρο, απογυμνώνει τη σύνθεση από κάθε περιττό στοιχείο και δίνει το μοντέλο όπως ακριβώς είναι, αυθεντικό, σχεδόν γυμνό. Ορισμένοι μάλιστα κάνουν λόγο για «χρώμα μεταφυσικό, ανάλογο με το χρυσαφί φόντο της βυζαντινής ζωγραφικής, [που] συγκεντρώνεται άλλωστε όλο γύρω από το κεφάλι του Yanaihara, όπως το φωτοστέφανο γύρω από τα κεφάλια των αγίων ή του Χριστού».

Η αναφορά στη χριστιανική εικονογραφία, που μπορεί να φανεί άτοπη όταν χρησιμοποιείται για έναν Ιάπωνα, είναι απολύτως σχετική. Διότι ο Yanaihara, καθώς απεικονίζεται πνιγμένος σχεδόν μέσα στο γκρίζο κενό που δεσπόζει στη σύνθεση και μετά βίας σπάει από κάποιες γραμμές που υποδηλώνουν ένα πλαίσιο, δεν παύει να εμφανίζεται ευθύς, ειλικρινής και κυρίως ζωντανός. Το κεφάλι, δουλεμένο με άπειρη σχολαστικότητα, όσο κι αν φαντάζει μικροσκοπικό σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα, δεν παύει να είναι το στοιχείο-κλειδί του πίνακα, παρόμοιο με ύμνο της ανθρώπινης ύπαρξης εμπρός στο κενό. Αυτή είναι ίσως η περιγραφή που ταιριάζει καλύτερα στο σύνολο του έργου του Giacometti: η τέχνη του δείχνει την ανθρώπινη ύπαρξη συγχρόνως εύθραυστη και σε όλη την ιερότητά της.

.

.